CAN THIỆP NGẮN VÀ LIỆU PHÁP NHẬN THỨC HÀNH VI CHO NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY

CAN THIỆP NGẮN VÀ LIỆU PHÁP NHẬN THỨC HÀNH VI CHO NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY

Theo các chuyên gia phòng chống HIV/AIDS, những người hay sử dụng ma túy dạng kích thích bao gồm: nam quan hệ tình dục đồng giới, người chuyển giới, người bán dâm, người sử dụng ma túy.

Khi sử dụng ma túy trước hoặc trong khi có quan hệ tình dục, người sử dụng ma túy rất dễ có các hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV do quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su hoặc sử dụng không đúng cách. Kết quả nghiên cứu Tổ chức Y tế thế giới đã khẳng định, việc sử dụng bao cao su thường xuyên liên tục và đúng cách giúp làm giảm đường lây truyền HIV và bệnh lây qua đường tình dục từ đường âm đạo và hậu môn lên đến 94%(WHO 2014).

Chương trình phòng chống HIV/AIDS khuyến cáo đẩy mạnh giáo dục về tình dục an toàn cho người sử dụng ma túy kích thích gồm: khuyến khích việc sử dụng bao cao su và chất bôi trơn; cung cấp thông tin về lây nhiễm HIV, viêm gan và bệnh lây qua đường tình dục; chiến lược thương thuyết về tình dục an toàn; thông tin về điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, cần cung cấp khoảng 300 bơm kim tiêm/người sử dụng ma túy/năm. Việc sử dụng ma túy tại bữa tiệc, quán bar, nơi ngoài thời gian làm việc của đồng đẳng viên nhóm tiêm chích ma túy, vì vậy chương trình bơm kim tiêm cần thay đổi thiết kế để bơm kim tiêm có sẵn cho người tiêm chích ma túy, những nơi sử dụng ma túy như quán bar, sauna, câu lạc bộ. Cần truyền thông nhấn mạnh tầm quan trọng của vệ sinh tay, tránh dùng chung bất cứ dụng cụ nào (bộ lọc, nước cất) liên quan đến tiêm chích; tránh sót máu trên dụng cụ dù chỉ là một lượng nhỏ nhất. Cần thu gom, tiêu hủy bơm kim tiêm đã qua sử dụng theo các quy định về xử lý rác thải y tế.

Ma túy sử dụng đường hút, dụng cụ là cóng; khi bị nóng sử dụng cóng nhiều lần gây phồng rộp, nứt và loét lưỡi, môi, mặt, lỗ mũi, ngón tay; nguy cơ tăng lây nhiễm HIV và viêm gan C do dụng cụ không được tiệt trùng, do vậy nên dùng riêng dụng cụ hút cá nhân.

Theo các chuyên gia, hiện nay có nhiều can thiệp tâm lý xã hội giúp giảm sử dụng ma túy dạng kích thích như can thiệp ngắn, phỏng vấn tạo động lực, quản lý hành vi tích cực, liệu pháp nhận thức hành vi, chương trình can thiệp chuyên sâu Matrix cho bệnh nhân ngoại trú, liệu pháp can thiệp gia đình.

Can thiệp ngắn là quá trình tương tác với khách hàng trong khoảng thời gian ngắn, thường 5 phút. Nhân viên tư vấn cung cấp thông tin và lời khuyên cho khách hàng để có thể thực hiện cùng các hoạt động như phát bơm kim tiêm sạch hay tiến hành xét nghiệm HIV. Can thiệp ngắn có tác dụng làm giảm việc sử dụng ma túy cũng như các rủi ro liên quan và hành vi tình dục có nguy cơ.

Các bước can thiệp ngắn bao gồm: thực hiện sàng lọc nguy cơ; sử dụng thang đo ASSIST nếu khách hàng có nguy cơ trung bình trở lên, tiến hành tư vấn tiếp; đưa ra các phản hồi cho khách hàng về kết quả sàng lọc; trao đổi và tư vấn với khách hàng về sự cần thiết phải thay đổi hành vi và giúp khách hàng đặt mục tiêu phấn đấu; cuối cùng tóm tắt và kết luận buổi can thiệp ngắn.

Đối với liệu pháp nhận thức hành vi, đây là liệu pháp tư vấn có cấu trúc về các hành vi nhằm củng cố những nhận thức sai lệch của khách hàng. Liệu pháp nhận thức hành vi dựa trên cơ sở mối quan hệ trị liệu giữa người lạm dụng ma túy và tư vấn viên để tác động lên ý nghĩ, hành vi với mục đích làm thay đổi nhận thức của người sử dụng ma túy, thay đổi cảm xúc, hành vi của người đó theo chiều hướng tích cực.

Liệu pháp nhận thức hành vi cho rằng, các cá nhân có niềm tin, giả thuyết và suy nghĩ tự động ảnh hưởng đến hành vi. Trị liệu nhận thức hành vi dựa trên sự nhận biết của bệnh nhân và loại trừ các suy nghĩ, cảm xúc không phù hợp dẫn đến hành vi tiêu cực.

Mục tiêu của liệu pháp nhận thức hành vi là nhằm hướng dẫn cho khách hàng kiểm soát, đương đầu với những việc xảy ra xung quanh khách hàng như thế nào. Nó giúp khách hàng học cách nhận biết và thay đổi những hành vi có hại và những yếu tố ảnh hưởng đến các hành vi này, từ đó thay đổi hành vi theo chiều hướng tích cực hơn.

Theo các chuyên gia, đối với việc lạm dụng chất gây nghiện, chiến lược can thiệp của liệu pháp nhận thức hành vi giúp khách hàng nhận diện các tình huống dễ khiến họ tái sử dụng chất ma túy, tránh những tình huống này một cách thích hợp và đối đầu một cách có hiệu quả đối với các hành vi liên quan tới việc lạm dụng chất gây nghiện./.

Hữu Lai