Bài học kinh nghiệm quản lý nguồn nhân lực trong phòng chống dịch bệnh

Bài học kinh nghiệm quản lý nguồn nhân lực trong phòng chống dịch bệnh

Trong bối cảnh hệ thống y tế Việt Nam đang đứng trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ về tổ chức và quản lý, đặc biệt là quản lý viên chức theo vị trí việc làm, vấn đề quản lý nguồn nhân lực y tế ngày càng trở nên cấp thiết. Thực tiễn phòng, chống HIV/AIDS và các bệnh truyền nhiễm thời gian qua cho thấy, nếu không có một cơ chế quản lý nhân lực khoa học, hiệu quả thì rất khó đạt được các mục tiêu y tế công cộng bền vững. Từ thực tiễn đó, nhiều bài học kinh nghiệm quý đã được rút ra, trong đó nổi bật là kết quả từ các dự án nghiên cứu khoa học do Trường Đại học Y tế Công cộng triển khai.

Theo PGS.TS Nguyễn Thanh Hương – Nguyên Phó Hiệu trưởng trường Đại học Y tế Công cộng tại Hà Nội, để đáp ứng yêu cầu thực tế về đổi mới quản lý viên chức theo vị trí việc làm giai đoạn từ tháng 3/2025 đến tháng 02/2028, Trường Đại học Y tế Công cộng sẽ triển khai nhiệm vụ Khoa học và Công nghệ “Thúc đẩy quản lý nguồn nhân lực cho hệ thống y tế Việt Nam, tập trung vào phòng chống HIV/AIDS và bệnh lao”. Đây là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, phù hợp với xu hướng cải cách khu vực công hiện nay.

PGS.TS Nguyễn Thanh Hương cho biết, nhiệm vụ này được xây dựng trên nền tảng các kết quả đã đạt được từ Dự án nghiên cứu “Thúc đẩy quản lý nguồn nhân lực trong phòng chống HIV/AIDS để đạt mục tiêu 90-90-90” triển khai trong giai đoạn một, từ tháng 12/2019 đến tháng 7/2023. Dự án giai đoạn một không chỉ cung cấp bằng chứng khoa học mà còn mang lại những bài học thực tiễn giá trị trong quản lý nguồn nhân lực y tế, đặc biệt là trong lĩnh vực phòng, chống HIV/AIDS.

Ở giai đoạn một, dự án đã xây dựng và thiết lập các công cụ quản lý nhân lực cho khoa, phòng chống HIV/AIDS thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) và các cơ sở cung cấp dịch vụ y tế tại 7 tỉnh, thành phố gồm Hà Nội, Sơn La, Thái Nguyên, Thừa Thiên Huế, Lâm Đồng, Khánh Hòa và Kiên Giang. Việc triển khai thí điểm tại nhiều địa phương với điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau đã giúp dự án đánh giá toàn diện tính phù hợp và khả năng áp dụng của các công cụ quản lý nhân lực trong thực tế.

Một trong những đóng góp nổi bật của dự án là việc áp dụng Bộ công cụ WISN (Workload Indicators of Staffing Need – chỉ số khối lượng công việc để xác định nhu cầu nhân lực) và phần mềm hỗ trợ quản lý nhân lực dành cho khối cung cấp dịch vụ trong lĩnh vực phòng chống HIV/AIDS. Bộ công cụ WISN được triển khai theo 8 bước khoa học, bao gồm: xác định ưu tiên ứng dụng WISN; ước tính thời gian làm việc sẵn có; xác định các cấu phần khối lượng công việc; xây dựng hoạt động chuẩn; thiết lập khối lượng công việc chuẩn; tính toán các hệ số hỗ trợ; xác định số lượng nhân sự cần thiết; và phân tích, diễn giải kết quả.

Theo đánh giá của các tỉnh, thành phố tham gia dự án, phần mềm quản lý nhân lực có giao diện thân thiện, dễ sử dụng, hỗ trợ lãnh đạo đơn vị tính toán số lượng nhân viên cần thiết theo từng hạng mục nhân sự, đồng thời đánh giá được áp lực công việc tại từng bộ phận. Đây là cơ sở quan trọng để sắp xếp, bố trí nhân lực hợp lý, tránh tình trạng thừa – thiếu cục bộ, vốn là vấn đề phổ biến tại nhiều cơ sở y tế hiện nay.

Các chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khẳng định, nhân lực là một trong 6 yếu tố cốt lõi cấu thành hệ thống y tế. Mục tiêu của quản lý nhân lực y tế được WHO xác định theo nguyên tắc “5 đúng”: đúng số lượng cán bộ, đúng vị trí công việc, được hỗ trợ đúng cách với chi phí phù hợp, thực hiện đúng trách nhiệm và hoàn thành đúng thời hạn. Những nguyên tắc này đã được cụ thể hóa thông qua việc áp dụng các công cụ quản lý nhân lực trong dự án.

Không chỉ dừng lại ở đội ngũ cán bộ y tế trong hệ thống dự phòng, dự án còn chú trọng tới lực lượng đồng đẳng viên, tiếp cận viên cộng đồng trong phòng chống HIV/AIDS – một mắt xích quan trọng nhưng lâu nay chưa được đánh giá đầy đủ về khối lượng công việc và cơ chế đãi ngộ. Dự án giai đoạn một đã xây dựng quy trình đánh giá gồm 4 bước: tổng quan tài liệu quốc tế về vai trò và phương pháp đo lường khối lượng công việc của đồng đẳng viên; thảo luận nhóm đồng đẳng viên để liệt kê các công việc thực tế; khảo sát định lượng với sự tham gia của 63 cán bộ y tế và 147 đồng đẳng viên; và phỏng vấn sâu các bên liên quan nhằm làm rõ khó khăn, giải pháp duy trì vai trò của đồng đẳng viên trong phòng chống HIV/AIDS.

Kết quả cho thấy, các hoạt động của đồng đẳng viên rất đa dạng, từ hỗ trợ điều trị và tuân thủ điều trị HIV/AIDS; liên kết, chuyển gửi và chăm sóc người nhiễm HIV tại nhà; hỗ trợ tâm lý, đào tạo, sinh kế; đến kết nối các nhóm nguy cơ cao tiếp cận dịch vụ dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP), Methadone, chăm sóc sức khỏe sinh sản và hỗ trợ nhà an toàn cho nhóm dễ bị tổn thương. Việc đo lường chính xác khối lượng công việc đã giúp làm rõ vai trò không thể thay thế của lực lượng này trong phòng, chống dịch bệnh.

PGS.TS Nguyễn Thanh Hương nhận xét, Bộ công cụ WISN hoàn toàn phù hợp để đo lường khối lượng công việc của đồng đẳng viên, đồng thời có thể áp dụng linh hoạt các phương thức chi trả như mô hình 4P (trả công theo kết quả thực hiện), mô hình kết hợp công – tư hoặc mô hình công có chi trả mức lương tối thiểu hàng tháng. Đây là những gợi ý quan trọng cho việc xây dựng cơ chế tài chính bền vững nhằm duy trì và phát triển lực lượng đồng đẳng viên trong thời gian tới.

Từ những kết quả và bài học kinh nghiệm của giai đoạn một, có thể khẳng định rằng quản lý nguồn nhân lực y tế dựa trên bằng chứng khoa học, công cụ chuẩn hóa và ứng dụng công nghệ thông tin là hướng đi tất yếu. Hy vọng rằng trong giai đoạn hai, dự án sẽ tiếp tục đạt được những sản phẩm thiết thực, góp phần tăng cường quản lý nhân lực y tế không chỉ trong phòng chống HIV/AIDS và bệnh lao, mà còn mở rộng sang các lĩnh vực phòng, chống dịch bệnh khác, đáp ứng yêu cầu bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới.

Anh Huy